HOA TRÊN ĐỈNH NÚI 10

  Ăn sáng lúc tám giờ. Na cố gắng nhai nuốt cho xong bữa. Từ hôm trên đường vào bù cho đến giờ, ngày ba  bữa  xôi, ngán tận cổ.

  Lại nhớ khi nhà có giỗ, mấy chị em háo hức vì sắp được ăn xôi. Đơm mâm cúng xong, số xôi còn thừa trong hông thầy vắt cho mỗi đứa một nắm bằng quả trứng vịt. Và cũng chừng đó thôi. Còn đĩa xôi trên bàn thờ chút nữa hạ xuống chỉ có thầy và mấy người khách được dùng. Đứa nào đứa nấy lo ăn dành, ăn từng chút một để nhem thèm đứa ăn hết. Thế mà nhiều hôm bị mẹ đánh đòn oan do trò nhem thèm ấy. Và xôi luôn là thứ thèm thuồng đối với chị em Na. Có lần, chị gái ước: “Giá mà được một cục xôi to bắng ấm tích nhỉ? Ăn cho chán!” Đứa em trai hùng hồn: “Xôi thì chán sao được, ăn cả thúng cũng không chán!”  Vào đây, Nga bảo: “ Mỗi lần có cán bộ huyện vào công tác, mang theo vài cân gạo tẻ, thế là hôm đó kí túc như được ăn cỗ”

-         Giờ ba chị em lên kho nhận lúa về giã, còn Lục và Lan đi tìm măng  nấu canh ột. – Chị Liên phân công  khi Na đang lúi húi rửa bát.

   Theo chế độ quy định, giáo viên vùng sâu mỗi tháng có 16 kg gạo. Xã sẽ lấy lúa nộp thuế của dân để cấp lương thực hàng tháng cho giáo viên. Ở đây, người ta gặt  cứ đầy một tay nắm là cột lại thành một bó, phơi ngay trên rẫy, khô rồi thì sắp vào gùi đem về. Mỗi gia đình có một cái kho cất lúa. Kho là một cái chòi cao, thường làm bên cạnh đường. Nếu kho của xã không còn, cán bộ sẽ đưa cô giáo đến hộ gia đình nhận lương thực. Mỗi yến lúa bông tính 8 kg lúa hạt. Mỗi yến lúa hạt tính 7 kg gạo. Hôm nay ba chị em đến kho gia đình ông Ún  nhận 50 kg lúa bông. Chị Liên bảo: “  Na cũng tập gùi cho quen, rồi còn lên rẫy với đồng bào.”  Chị Liên gùi 30kg, đi thoăn thoắt. Gùi của Nga 20kg. Na đi sau, láu táu : “Đưa mình thử!” Vừa ngoắc được quai gùi vào trán, Na loạng choạng suýt ngã. Lấy thăng bằng, bặm miệng bước. Mới đi một quãng ngắn, đầu tê rân rân, mắt hoa lên.  Na ngồi bịch xuống, chiếc gùi nghiêng chực đổ.

    Na đã từng mê mẩn đứng nhìn những người phụ nữ Thái giã gạo, thấy hết sự khỏe khoắn, mềm mại, uyển chuyển của họ. Váy quấn ngang ngực, để lộ vai trần cánh tay trần, cả thân hình nhún nhịp nhàng đều đặn. Có khi hai người, ba người cũng giã  một cối. Chày lên chày xuống thật đều, thật vui mắt. Có những chị cầm hai tay hai chày, cứ thế cụp…cùm…cụp…cùm. Những chiếc chày trơn bóng hai đầu, trơn bóng chỗ tay cầm. Nhưng bây giờ, Na là người phải thực hành.  Nâng thử chày. Nặng ơi là nặng! Nga bảo: “Lấy chày này.” Hóa ra chày bằng nhau nhưng độ nặng nhẹ khác nhau, tùy theo loại gỗ. Bước đầu tiên là bỏ lúa bông vào máng, vừa giã vừa lấy tay trở bó lúa để hạt ra hết. Na loay hoay, thật khó. Chị Liên và Nga làm thoăn thoắt. Những bó lúa nhỏ giờ chỉ còn là những bó rơm vàng óng. Lúa lại được bỏ vào cối giã. Nga và chị Liên giã chung một cối, Na giã một cối khác để tập. Na mắm môi mắm lợi  giơ chày, nhát trúng nhát trật. Mồ hôi vã ra, tay phồng rộp lên, đau đến chảy nước mắt. “Cầm chày đừng chặt quá, giữ chày cho thẳng.” Vừa làm, chị Liên vừa nhắc. “ Trước khi  dạy chữ học sinh thì phải biết vác nước, gùi lúa, giã gạo. Chịu khó mà tập đi.” Xung quanh cối của Na, gạo bắn tung tóe. Nga cười: “Gà nhà chủ hôm nay được bữa nứt diều.”

  Giã gạo về, thấy chị Lục và chị Lan đang  làm món canh ột. Đây là một trong những món ăn đặc trưng của đồng bào Thái. Măng xắt mỏng, luộc kĩ rồi xào lên với một ít cá nướng xin được của đồng bào, đổ nước vào nấu sôi. Tiếp theo là bỏ bột gạo (gạo ngâm kĩ, đổ ra cho ráo nước rồi giã thật mịn). Nồi canh sôi lục bục theo chiếc đũa quấy đều của chị. Người nấu không quen, bột gạo có thể vón cục, gọi là “sắt óc chó”, không chín được. Người không khéo léo có thể bị canh bắn lên bỏng mặt. Chị lại đổ bát sả đã giã nhuyễn vào, mùi sả thơm ấm nóng cả ngôi nhà kí túc.Chị Lan nướng xong hạt dổi, giã nhỏ rắc đều. Mùi hạt dổi béo ngậy thơm phưng phức. Bắc nồi canh xuống, chị bỏ lá lốt đã thái nhỏ và một ít ớt muỗi ( thứ ớt rừng quả nhỏ, rất cay), ít muối trắng,  rồi quấy đều. Thời gian nấu chỉ khoảng ba mươi phút, nhưng hai chị đã cặm cụi chuẩn bị nguyên liệu hàng tiếng đồng hồ trước đó.

 Chưa bao giờ Na được thưởng thức món canh ngon đến thế. Mùi thơm hấp dẫn. Canh vừa ngọt, vừa béo, vị cay ấm nồng trong dạ. Thấy Na cứ tấm tắc, chị Liên bảo:

-         Hôm sau trong bản có đám cưới hay lễ “hăng vắn”, lễ “oọc cọ” ăn món canh ột thịt gà mới sướng.

-         Họ bỏ nhiều thứ hơn mình, chị nhỉ? –Nga nói một cách hào hứng.

Chị Lục múc thêm một bát tô, cười:

-         Ngon thì ăn thêm, đỡ tốn cơm. Hôm nay còn làm được, ít hôm nữa dạy thì chịu thôi.

-         Lễ “hăng vắn”, lễ “oọc cọ” là những lễ gì?- Na tò mò.

Chị Lan im lăng nãy giờ, lên tiếng:

-         Sống lâu thì biết, cứ hỏi. 

Cả năm chị em ăn canh ột đến no, chẳng ai ăn cơm cả. Hai thầy giáo vẫn biệt tăm chẳng thấy về kí túc.

 Đầu giờ chiều có thêm một thầy nữa vào trường, sau lưng là  chiếc ba lô căng tròn. "Thầy Kỳ, giáo viên Toán Lý kiêm chủ tịch công đoàn trường." Nga nói với Na.

-         Em vào hôm qua phải không?

-         Dạ.

-         Nói Liên ghi tên vào bảng chấm cơm nhá.

Chỉ thế thôi, rồi thầy về phòng. Loay hoay một lúc đã thấy khóa cửa đi vào bản.

Đêm thứ hai ở trường, Na đang mở cuốn nhật kí để ghi ít dòng thì thấy một người lùi lũi vào phòng mình. Một thanh niên đầu tóc tốt rợp, quần ống loe lết bết quét đất. Đôi chân mốc xì với mười cái móng không thể bẩn hơn được nữa xỏ trong đôi tông Lào màu vàng cũng bẩn như chủ nhân của nó. Chẳng nói chẳng rằng, anh ta ngồi lên giường. Na vội kéo chiếc chăn bông vỏ con công thơm phức của mình quấn vào người kẻo anh ta ngồi trúng. Anh ta nhìn Na, cười cười, rồi vươn tay cầm múi chăn, kéo lại quàng lên người. “ Cho ta với, ta cũng lạnh mà!” Na hét lên: “ Không được!” rồi giật lại. Một thoáng  ngơ ngác, anh ta xoay người, bưng cả đôi chân gớm ghiếc ấy lên giường, xịch vào tận phía trong vách, nơi Na đang ngồi co rúm. Chiếc chăn bông lại bị kéo mạnh ra, anh ta quàng hẳn vào người và giữ lấy múi chăn. “ Ta một nửa, cô giáo một nửa. Chăn rộng mà!” Na đứng bật dậy, nhảy ra khỏi giường khi vừa kịp cảm nhận mùi khăn khẳn, khen khét từ anh ta xộc vào mũi.

Na hoảng hốt xô cửa chạy ra khỏi phòng. Gió lạnh thốc vào mặt ngồn ngột. Ba phòng đều có trai bản. Na lò dò theo dọc thềm đến cuối dãy nhà, chị Lan đang nằm đắp chăn ngang cổ, tay cầm cuốn sổ ghi bài hát và eo éo như  mèo ướt mưa. Thấy Na, chị  có vẻ ngạc nhiên: “Sao  lại đến đây?” Na nói rõ sự tình, chị  nghe và chỉ im lặng, thở dài.

Chị Lan vào đây đã sang năm thứ ba, nghĩa là sắp hết nghĩa vụ vùng sâu. Chị thấp béo, bộ ngực ngồn ngộn trào ra ngoài,  chiếc áo nịt ngực xem chừng quá nhỏ.  Da chị đen và tái xám. Tóc trên đầu lơ phơ, được cột túm lại một nhúm chẳng khác lông đuôi ngựa. Chị bị sốt rét nặng nên môi vốn đã dày lại thâm sì. Cằm và ngực chạm nhau, cảm giác như  không có cổ.

  Chị không nói gì thêm, Na cũng ngồi im lặng. Lâu sau, chị nghèn nghẹn:

-         Như chị, muốn có một người con trai nói chuyện cũng khó.

-         Sao chị cứ nói thế?

-         Em học sư phạm Vinh sao lên đây?

-  Chuyện dài lắm, khi nào em kể. Mà sao các thầy cứ đi vào bản mất tăm thế chị?

Chị ngồi bó gối, nói rủ rỉ . "Thường thì đi uống rượu cần, đêm nào mà trong bản không có nhà mở vò rượu. Thời gian này  thì  đi lùng mua khỉ về nấu cao. Còn thầy Kỳ thì đi đổi hàng. Thầy mang thuốc lào, cá khô, kẹo nu-ga... vào đổi mộc nhĩ, đổi măng khô, đổi xương khỉ, xương trăn, xương hổ...Đồng bào ở đây thật thà, thầy giáo nói thì tin răm rắp. Hàng của thầy  gói thành từng gói, còn hàng của dân thì cân lên. Thầy lấy cân đĩa để cân, và bao giờ cũng trừ một lạng đĩa. Khi cân, họ chỉ  để ý kim đừng  lệch già, còn đọc mấy lạng mấy cân là việc của thầy, họ không bao giờ nghi ngờ. Có hôm, thầy cân mộc nhĩ, xướng 1 lạng, chị chủ nhà đứng ngẩn ra một chút rồi thắc mắc: “Ô, thế ra trừ bì rồi, mộc nhĩ không được lạng nào à?” Biết lỡ lời, thầy chữa: “Vì nó quá ít ấy mà. Nhưng thôi, thầy vẫn cho 1 gói thuốc lào.” Chị ta  cảm ơn rối rít, bảo thầy tốt lắm, tốt lắm!"

  Na há hốc mồm nghe chị kể, vừa buồn cười, vừa xót xa.

Chị kể tiếp: "Vào trong bản mua gà, cứ con nào to nhất, béo nhất thì bắt. To nhỏ gì cũng 5 đồng. Hôm nào không có gà to, bảo gà nhỏ thế này 3 đồng thôi. “ Ô, không được mà. Nó nhỏ thì hôm sau nó to, chưa bắt thì nó còn sống với bạn nó đó, lo gì.” Còn mua chuối thì không bao giờ nguyên nải. Cứ một đồng ba quả thì phải tách rời từng 3 quả một mà tính tiền. Cô giáo mua thì bán, không thêm quả nào hết. Nhưng xin thì cho cả buồng cũng không phân vân. Gạo thóc cũng vậy, nếu cô giáo thiếu, có thể cho cô một gùi lúa mang về mà giã. Đói cơm thì vào bản, xem trong ép còn xôi cứ thế lấy mà ăn."

 Ngồi nghe chị kể chuyện, Na nhận ra một điều, con người ta ai cũng có nhu cầu sẻ chia, tâm sự. Nhưng vì một sự mặc cảm nào đó mà họ phải tự thu mình lại như con ốc sên thu mình trong cái vỏ lạnh ngắt và khô cứng mà thôi.

-         Chị à, vậy khi nào có thể họp hội đồng được? – Na kéo đề tài về hướng mình quan tâm.

-         Phải chờ đủ giáo viên đã. Thường thì cuối tháng chín, nhưng năm nay chưa biết.

-         Là sao?

-         Nghe nói giờ vẫn chưa tìm ra người làm hiệu trưởng.

-         Ơ, hôm trước thầy hiệu trưởng ra đón bọn em vào đó thôi?

-         Thầy Thoại đã có quyết định nghỉ hưu rồi. Tuy nhiên, thầy nhận với phòng là giúp ổn định cơ sở vật chất đầu năm cho trường. Người mới vào khó có thể vận động phụ huynh làm trường được. Hôm trước thầy kết hợp ra huyện có việc rồi đưa các em vào, còn bình thường thì cử dân quân.

Ra thế. Na tò mò hỏi tiếp:

-         Thế chẳng lẽ phòng giáo dục không dự định nhân sự trước khi cho thầy về hưu?

-         Chuyện ngoài kia ai biết. Nhưng làm hiệu trưởng ở đây phải là người thông thạo tiếng Thái và phong tục của  đồng bào, không dễ đâu. Vào đây, ai cũng tính vài ba năm để ra, tội gì mà nhận làm lãnh đạo. Giáo viên địa phương chỉ có thầy Thoại có bằng cấp hai, làm hiệu trưởng hàng chục năm rồi. Còn mấy người nữa mới học xong cấp 1, đào tạo cấp tốc một năm, thậm chí  ba tháng về dạy học. Viết chữ còn sai chính tả, nói năng chưa rành mạch, làm được gì?

Na đứng dậy, bước lại cửa nhìn ra. Bản làng  đã yên ắng chìm vào giấc ngủ. Gió mùa thu lang thang trong màn đêm mênh mông.

HẾT CHƯƠNG I

Bạn đọc blog yêu mến!

Tác giả chân thành cảm ơn mọi người đã chịu khó theo dõi HOA TRÊN ĐỈNH NÚI và nhiều người đã có những góp ý quí giá cho tác giả trong suốt thời gian qua. Với cách kể chuyện theo kiểu "dung dăng dung dẻ" chắc làm nhiều độc giả nóng ruột. Theo hành trình của Na trong chương I này (từ p1 đến p10), tác giả muốn người đọc hình dung rõ về bối cảnh của NHỮNG CÂU CHUYỆN TRONG BÙ sẽ kể trong phần tiếp theo ở chương II. Nếu chương I là hình ảnh cuộc sống phẳng lặng "như mặt nước hồ thu" thì chương II sẽ là "dòng sông cuộn xoáy trong mùa lũ". Có thể nhiều bạn đọc sẽ bức xúc cho rằng, hiện thực ấy không thể chấp nhận được! Nhưng xin mọi người hiểu cho, tác giả viết HOA TRÊN ĐỈNH NÚI theo dạng hồi kí, mà hồi kí luôn tôn trọng sự thật, những gì người viết đã trải qua, đã chứng kiến. Trong chương I, hẳn mọi người đã nhận thấy nhiều chi tiết từng kể trong NGƯỜI MIỀN NÚI trước đây được nhắc lại là vì thế.

 HOA TRÊN ĐỈNH NÚI muốn nói với mọi người rằng, cuộc sống ngoài đời không phải lúc nào cũng đẹp như lời bài hát: 

" Cô giáo dạy đàn em thơ ngây

Yêu núi rừng ruộng nương quê hương

Cô giáo hiền như con nai rừng..."

  Có điều dòng sông mùa lũ đi qua đã để lại  bãi bồi phù sa màu mỡ!

  Ý định là thế, nhưng chỉ còn một tuần nữa là hết hè. Việc trường, việc nhà bộn bề, thời gian cho văn chương rất ít ỏi. (Nếu tác giả  cưới chồng nữa thì chắc là...nghỉ luôn. He he...)

Chúc và mong bà con làng ta dù có yêu anh Phây vẫn luôn nhớ về cụ già Blog!