QUẾT TRẦU THẮM MÃI

(Đôi lời cảm nhận về bài thơ NHỚ MẸ của nhà thơ Trương Quang Thứ)

Hòn tảng kê chân cột nhà

Xưa là chiếc cối mẹ ta giã trầu

Người về tiên cảnh từ lâu

Quết trầu thắm sẫm in màu thời gian.

Nhà giờ xây mới đàng hoàng

Hòn đá tảng cũng tân trang lên đời

Còn đâu nữa quết trầu vôi

Con nghe trống vắng chơi vơi lòng mình…

Đề tài về Mẹ xưa nay đã xuất hiện nhiều trong thơ. Từ những hình ảnh dân dã, mộc mạc qua phép so sánh để thấy cái ngọt ngào, cái đằm sâu tình mẹ:

                                    Mẹ già như chuối ba hương

                                   Như xôi nếp một, như đường mía lau.

đến cách so sánh để thấy được sự dạt dào vô tận, sự trong mát đến khôn cùng :

                                    Công cha như núi Thái Sơn

                         Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra. 

Chính vì mỗi một chúng ta đều cảm nhận được nghĩa tình của mẹ dành cho con là sâu sắc, là vĩnh cửu, là bất biến nên mạch nguồn cảm xúc về mẹ của những người con không bao giờ vơi cạn và trong vắt như nước trong nguồn chảy ra! Nhiều nhà thơ viết về mẹ đã chọn những hình ảnh rất gợi, rất quen thuộc làm rưng rưng lòng người:

Có khi là hình ảnh mẹ đẹp trong vẻ tần tảo, mộc mạc mà yêu thương đến nao lòng:

Rối ren tay bí tay bầu

Váy nhuộm bùn áo nhuộm nâu bốn mùa

                    (Nguyễn Duy)

Có khi mẹ chợt đến trong lời ru ngọt ngào sâu lắng:

Xa nhà chốc mấy mươi niên. 

Đêm qua nghe tiếng mẹ hiền ru con.

(Hồ Chí Minh)

Hay nhớ về  dáng mẹ  như một dấu hỏi giữa đồng khô nắng cháy:

Gió đồng nội trưa hè nắng nóng

Mẹ ngồi khom nhổ cỏ một mình

(Hoàng Long)

 Rồi người mẹ miền Trung thương quá là thương:

Gió Lào hất ngược nón cời

Nắng mưa một mảnh áo tơi phập phồng

Đồng xa, gánh nặng, lưng còng

Mẹ như một mảnh liềm cong cuối ngày.

(Phạm Xuân Cần)

 Tất cả những hình ảnh ấy đã chảy vào lòng ta như muôn ngàn mạch máu chảy về tim, để ta cất lên những lời yêu thương nhất khi nói về Mẹ, để lòng ta trong sáng hơn khi nghĩ về Mẹ, để ta sống đẹp hơn khi nhớ đến Mẹ.

  Nhà thơ Quang Thứ bất ngờ chạm vào nỗi nhớ mẹ bằng một hình ảnh rất khác mà xưa nay tôi chưa từng gặp:

Hòn tảng kê chân cột nhà

Xưa là chiếc cối mẹ ta giã trầu.

Những ngôi nhà gỗ ngày xưa, dưới chân cột thường kê những hòn đã tảng rất to, vừa để tăng thêm sự vững chãi của chân cột, chống lún, vừa để mối khỏi bắt vào vì nền nhà đâu lát xi măng hay gạch như bây giờ, chỉ là nền đất thôi. Mẹ đã chọn một hòn đá kê dưới chân cột làm…cối giã trầu! Tôi đã từng thấy những người mẹ, người bà giã trầu trong cối: cái cối nhỏ, cầm gọn nơi tay, dùng một que bằng kim loại (đồng hoặc sắt),cũng nhỏ, có ba cái “răng” rồi ngoáy cho dập, cho nát miếng trầu trước khi đưa vào miệng để nhai bỏm bẻm. Nhưng Mẹ không có cái cối ấy, mẹ kê miếng trầu lên hòn đá tảng, đập dập ra, thế là “giã” đấy. Thương mẹ quặn lòng, mẹ ơi! Răng mẹ đã yếu, đôi tay mẹ  đâu còn khỏe nữa, đập dập miếng trầu tay mẹ có run ?

  Hình ảnh mẹ ngồi giã trầu như thế in vào lòng con: dáng mẹ gầy, khuôn mặt hằn bao lo toan vất vả của một đời người phụ nữ nơi “Gió Lào thổi rạc bờ tre” , nhưng đôi mắt mẹ ấm áp lắm, đôi mắt ánh lên niềm vui vì những đứa con ngoan ngoãn, hiếu thảo. Cả cuộc đời hi sinh cho chồng, cho con, cho cháu, giờ là lúc mẹ có thể “thong thả miếng trầu cay ấm nồng.” Mẹ có được những giờ phút thanh thản nhai trầu như thế kể cũng làm lòng con đỡ ray rứt phần nào. Nhưng:

“Cây khô chưa dễ mọc chồi

Bác mẹ đâu dễ ở đời với ta”

Biết là qui luật mà sao tim con vẫn nhói đau:

Mẹ về tiên cảnh từ lâu

Quết trầu thắm sẫm in màu thời gian”

Mẹ đã về cùng tiên tổ, để lại quết trầu lưu giữ hình bóng mẹ khi xưa.  Thời gian trôi, quết trầu từ “thắm” đã chuyển sang “sẫm”. Quết trầu sẫm lại nhưng trong tim con vẫn thắm mãi mẹ à. Vẫn còn đó quết trầu, nghĩa là con vẫn thấy mẹ còn đâu đó nơi góc vườn, nơi mảnh sân. Mẹ vẫn cười hiền và bảo: “Ừ, các con biết bảo ban nhau làm ăn , biết đoàn kết yêu thương nhau, thế là mẹ vui lắm.”

 Cuộc sống ngày một đi lên, các con cũng đã qua thời khốn khó. Ngôi nhà xưa ngày càng cũ kĩ,  trở nên chật chội. Chúng con đã làm được ngôi nhà mới to hơn, đàng hoàng hơn, mát mẻ hơn:

Nhà giờ xây mới đàng hoàng

Hòn đá tảng cũng tân trang lên đời.

Tác giả dùng liên tiếp các từ: “mới”, “đàng hoàng”, “tân trang” “lên đời” diễn tả sự đổi mới đi lên của cuộc sống, sự thay đổi của đời sống vật chất ngày càng no ấm, đó cũng là qui luật của xã hội, đó cũng là mong mỏi của tất cả chúng ta.Ta mừng vui vì điều đó.

 Ngày khánh thành nhà mới vui lắm mẹ ơi! Anh em đến chia vui, bà con lối xóm đến chúc mừng. Con sắm mâm cỗ, lòng thành kính báo với cha mẹ. Trong làn khói hương, nụ cười của mẹ rạng ngời làm lòng con ngập tràn hạnh phúc. Nhưng, khi quay lại ngắm ngôi nhà mới, thành quả vợ chồng con cái bao năm cố gắng chắt chiu dành dụm mới có được, lòng con bỗng thảng thốt:

Còn đâu nữa quết trầu vôi

                         Con nghe trống vắng chơi vơi lòng mình.    

 Với một con người luôn sống nặng  tình, nặng nghĩa, tôi hiểu cái trống vắng, cái chơi vơi của nhà thơ. Nhưng cuộc đời vốn thế, phải không anh? Ta không thể cứ khư khư giữ những thứ thuộc về vật chất của quá khứ đã lỗi thời, đã hư hỏng vì mưa nắng. Cuộc sống đi lên, mọi cái luôn thay đổi.

  Quết trầu vôi dù không còn nơi “ hòn tảng kê chân cột nhà” nhưng nó vẫn còn nguyên vẹn trong trái tim nhà thơ. Quết trầu ấy không sẫm màu theo thời gian, nó tươi rói mãi trong bài thơ dung dị, mộc mạc mà thấm đẫm nghĩa tình này. Cùng với bao hình ảnh về mẹ, hình ảnh quết trầu trong thơ anh đã lan tỏa đến mọi người, góp thêm một mạch máu nhỏ chảy về trái tim  của TÌNH MẪU TỬ.

 Tôi tin nhà thơ Quang Thứ, “người có một bản lĩnh siêu phàm” như lời nhận xét của các nhà báo, “người có trái tim trẻ mãi” như lời bạn bè văn chương xứ Nghệ tặng cho anh, sẽ còn tiếp tục góp thêm cho đời những thi phẩm hay. Và mỗi người đọc chúng ta hãy tin điều đó, vì trong  trái tim nhà thơ có bao sợi dây đàn, nó dễ rung ngân trước mọi vẻ đẹp của cuộc sống để tạo nên những nốt nhạc đời trong trẻo và tha thiết!

                                                                        Nhật Thành