NGƯỜI MIỀN NÚI(1)

Hồi những năm tám mấy, tôi lên dạy học ở một trường giáp biên giới Việt – Lào. Ở đây chủ yếu là đồng bào dân tộc Thái sinh sống. Khi phát quyết định cho chúng tôi, lãnh đạo phòng có mấy lời “tập huấn” cho lũ sinh viên đang ngơ ngác nhìn đời: “ Đồng bào dân tộc vốn hiền lành, thật thà nhưng cũng rất hay tự ái. Các cô nhớ cư xử mềm mỏng, tế nhị với họ, đừng để họ phật ý. Vì như thế, việc duy trì sĩ số học sinh sẽ rất khó khăn.”

  Trường cách trung tâm huyện một ngày rưỡi đường đi bộ. Khác với những cô bạn mít ướt đang khóc tấm tức vì đau chân, vì mệt, vì nghĩ đến một tương lai xám xịt  ở một nơi vùng sâu, sâu đến tận cùng này, tôi lại thấy mình hứng khởi hẳn lên trước một vùng nơi giáp biên có nhiều điều lạ lẫm mà mình mới chỉ biết thoáng qua trong trang sách. Những ngôi nhà sàn to lớn và vững chãi, mặc dù chỉ lợp mái cọ và thưng phên nứa. Bao quanh bản, nhìn xa hơn, cao hơn, những nương rẫy mướt mát màu của lúa, của ngô. Những đường mòn lên rẫy như những sợi chỉ ngoằn ngoèo. Gió mùa thu thổi nhẹ, mang theo cái se lạnh của miền sơn cước. Tôi mở sổ tay, ghi lại mấy vần thơ đầu tiên:

“Ở Vinh chỉ có mấy nhà tầng

Phải qua bao kĩ sư xây dựng

Ở đây nhà tầng chen chúc đứng

Chỉ qua bàn tay của nông dân”

Gần sáng, sau một đêm mê mết, tôi bị đánh thức bởi râm ran tiếng chày giã gạo của đồng bào. Những nhịp chày tay thậm thình khắp mọi chốn, vọng vào vách núi  như đánh thức vạn vật trước một ngày mới đến. Tiếng chày vang lên khoảng lúc năm giờ sáng. Rộn rã, rập rình,  nhịp nhàng như tiết tấu bản nhạc rừng. Khoảng hơn sáu giờ thì tiếng chày thưa dần, thưa dần rồi ngưng hẳn. Tôi mỉm cười một mình, mở sổ ghi tiếp:

“Màn đêm xuống, bóng đen mờ mịt lối

Khiến cho ta không nhìn thấy đường đi

Tiếng chày khua…đâm thủng màn đêm ấy

Ánh ban mai trở lại tức thì.”

 Vâng, đó là những cảm nhận bước đầu về cảnh. Tôi sẽ trở lại đề tài tôi đang kể cho các bạn nghe, đó là người miền núi.

  Đêm thứ hai ở trường, khi biết có một số cô giáo trẻ mới vào, những thanh niên bản đã rủ nhau đến kí túc chơi, gọi là “Ín xáo lạ” (chơi gái lạ). Tôi kinh khiếp khi nhìn thấy một người lùi lũi vào phòng minh. Đầu tóc tốt rợp, quần ống loe lết bết quét đất. Nói không ngoa, ống quần anh ta có lẽ phải hơn một cân bùn đất, bám từng lớp cứng đơ dày cộp dưới gấu. Một đôi chân mốc xì với mười cái móng không thể bẩn hơn được nữa xỏ trong đôi tông Lào màu vàng cũng bẩn như chủ nhân của nó. Chẳng nói chẳng rằng, anh ta ngồi lên giường. Tôi vội kéo chiếc chăn bông vỏ con công thơm phức của mình quấn vào người kẻo anh ta ngồi trúng.(Hồi ấy có được cái vỏ chăn ấy là ...nhất quả đất rồi). Anh ta nhìn tôi, cười cười, rồi vươn tay cầm múi chăn, kéo lại quàng lên người. “ Cho ta với, ta cũng lạnh mà!” Tôi hét lên: “ Không được!” rồi giật lại. Anh ta nhìn tôi một thoáng, ngơ ngác rồi xoay người, bưng cả đôi chân gớm ghiếc ấy lên giường, xịch vào tận phía trong vách, nơi tôi đang ngồi co rúm. Chiếc chăn bông lại bị kéo mạnh ra, anh ta quàng hẳn vào người và giữ lấy múi chăn. “ Ta một nửa, cô giáo một nửa. Chăn rộng mà!” Tôi đứng bật dậy, nhảy ra khỏi giường khi vừa kịp cảm nhận mùi khăn khẳn, khen khét từ anh ta xộc vào mũi mình.

                                                    (còn nữa)